خواص عسل

محصولات زنبور عسل( فرآورده هاي) زنبور عسل:

1- عسل 2- ژله رويال يا ژله سلطنتي 3- موم 4- زهر 5- گرده گل 6- بره موم

عسل کلمه عربي است. معناي فارسي معادل آن شهد مي باشد. ماده اي است شيرين با طعم وبوي خاص که طعم و رنگ و بوي عسل بستگي به گل دارد. مهمترين گل براي توليد عسل آويشن - بومادران - باريجه - اقاقيا - افرا - خرمالو وحشي، زالزالک، گيلاس وحشي، ازگيل، عسل يونجه و آفتابگردان، پرتغال، نارنج، باقلا و ... مي باشد.

مهمترين خاصيت عسل علاوه بر ارزش غذايي، ارزش دارويي آن است که براي درمان بيماي چشم، عفونت ها، صرع، ميگرن، ناراحتي هاي گوارشي، دفع سنگ مثانه، پروستات، فعال شدن مغز استخوان جهت خون سازي، درمان ناراحتي هاي قلبي، تصلب شرائين، تقويت ماهيچه هاي قلب، باز شدن رگ هاي بسته شده قلب، ناراحتي هاي اثني عشر، تقويت حافظه، از بين رفتن ضعف اعصاب، قوي شدن عضلات بخصوص در سنين رشد بچه ها مي باشد.

ژله رويال: تنها غذايي است که از طريق پوست هم جذب بدن مي شود. قوي ترين غذايي است که تاکنون در طبيعت شناخته شده، مهمترين عامل زيبايي و تقويت پوست بدن مي باشد. ژله رويال غذاي ملکه در هنگام رشد تخم است که از غدد شيري زنبور درست مي شود. ژله رويال عمر انسان را تا 20 برابر بيشتر مي کند. ژله رويال را مي توان در شيشه هاي رنگي در دماي مناسب در يخچال نگهداري کرد.

موم: يکي از محصولات زنبور است در صنعت داروسازي و مجسمه سازي استفاده مي شود.

زهر: مهمترين دارويي است که براي معالجه آرتروز استفاده مي شود. به صورت تزريق يا پماد مثل پيروکسي کام است. زهر زنبور توسط غدد زهرساز توليد مي شود. وسيله دفاعي اين حيوان است.

گرده گل: با بيش از 40 درصد پروتئين که براي درمان ناراحتي هاي گوارشي به صورت قرص، کپسول در داروسازي استفاده مي شود.

بره موم: نوعي چسب مخلوط صمغ هاست که براي درمان تومور و ميگرن مفيد و موثر شناخته شد. شايان ذکر است که به عقيده پزشکان 30 نوع آرتروز تاکنون شناخته شده که 29 نوع آن دارويش زهر زنبور عسل است، فقط يک نوع آرتروز که خورندگي استخوان است درمان ندارد. زهر عسل ارزش ريالي آن در هر کيلو 20 تا 30 ميليون تومان است. معمولا در ايران به علت کمبود امکانات داروسازي زهر به کشورهاي آلمان و ... صادر مي شود. کشور آ لمان با ساختن دارو به صدها برابر به ما مي فروشد.

به طور کلي عسل بهاره به دليل تهيه شدن از گلهاي يکدست شفاف و عسل تابستانه تيره تر است. موم يکي ديگر از فرآورده هاي زنبور عسل است.

از موم در لوازم آرايشي ، جراحي و درمان هاي طبي بهره مي گيرند. بره موم هم فرآورده ديگري است که بيشتر خود زنبورها به دليل چسبندگي بالايش از آن استفاده مي کنند. گرده گل نيز که از سوي زنبورها جمع آوري مي شود ، براي انسان ها بسيار ارزشمند است و به صورت قرص درمي آيد و تجارت مي شود. بررسي ها نشان مي دهد از يک کندو در روز نيم تا ۲۰ کيلو گرده استخراج مي شود. از همين گرده براي لوازم آرايشي و نرم کردن و طراوت پوست استفاده مي شود. استفاده از ژله سلطنتي يا شهد انگبين نيز براي انسان ها قابل توجه است ؛ چرا که باعث مي شود عمر زنبور را از ۲ ماه تا ۶ سال براي ملکه افزايش دهد. پرورش ملکه نيز امروزه به صورت يک تجارت عظيم در جهان در آمده است.

از نظر پزشکي نيز زنبورها قابل توجه اند. برخي افراد در مقابل نيش زنبورها مقاومند و برخي ديگر آلرژي دارند ، به طوري که در دفعه اول نيش زدگي دچار تاولهاي قرمز مي شوند و در دفعه دوم اين مساله شدت بيشتري دارد و دفعه سوم نيش زدگي در اين افراد باعث مرگ مي شود که در اين خصوص گزارش هايي مبني بر فوت وجود داشته است.

از طرف ديگر ، بتازگي رابطه درماني ناشناخته اي ميان نيش زنبور و درمان بيماري MS که نوعي بيماري تحليل رفتن اعصاب است ، شناخته شده که در دست مطالعه است.

- آناليز مواد غذايي:

الف: اندازه گيري پروتئين توتال Total volite Nitrogen) TVN – CP) فيبرخام پراكسيد - چربي ( عصاره اتري ) - خاكستر (مواد معدني ) - درصد ماده خشك – درصد رطوبت -ميزان Caكلسيم - ميزان فسفر - محاسبه انرژي - PH

ب: آزمايشات برروي عسل (طبق استاندارد 92 ) : اندازه گيري درصد قندهاي احياء كننده-اسيديته PH- تعيين فعاليت دياستازي عسل -درصد مواد معدني ( خاكستر ) - تعيين هيدروكسي متيل فورفورالHMF– اندازه گيري درصد ساكاروز- تعيين نسبت فروكتوز به گلوكز

حرارت دهي عسل:

غلظت و چسبندگي بيش از حد عسل سبب شده ، زنبورداران زمان استخراج ، فرآوري و بسته بندي عسل با مشکلات فراواني مواجه شوند . درجه چسبناکي عسل ها با توجه به نوع شهد ، منطقه برداشت و ترکيبات عسل متفاوت است . چنانچه درجه چسبناکي عسل گياه مريم گلي در 25 درجه سانتي گراد در مقايسه با عسل شبدر شيرين 28 واحد (توازن poise ) بيشتر است . چسبناکي عسل عامل مهمي در فرآيند توليد است. چنانچه اين خاصيت ويژه عسل مي تواند مدت زمان طولاني را در استخراج ، تصفيه ، مخلوط نمودن و بسته بندي به خود اختصاص مي دهد . گرم نمودن عسل از چسبناکي عسل مي کاهد به طور مثال درجه چسبناکي عسل شبدر شيرين در 17/13 درجه سانتي گراد 600 توازن و در 1/17 درجه سانتي گراد 6/2 توازن است . از اين خصيصه در فرآيند هاي توليد صنعتي استفاده هاي فراواني برده مي شود . خصوصيات عسل مربوط به ترکيبات اساسي پايدار قندها نيست چرا که مي توان آنها را در هر محصول شيرين ديگري مثل قند ساده ، شيره ميوه ها ، مارمالادها، و... يافت . اين خصوصيت ويژه را مي توان مربوط به ترکيبات جزئي شهد و خود زنبور دانست . بسياري از اين مواد که به عسل ، بو و طعم و برخي خواص حياتي مي بخشد بسيار نا پايدار و بي ثبات هستند يعني آنها با حرارت دادن دچار آسيب مي شوند . با در نظر گرفتن موارد ذکر شده بر کيفيت و خواص فيزيکي مخصوص عسل ، آنرا با دقت تحت تاثير حرارت قرار دهيم .

دماي مطلوب در زمان استخراج عسل

اغلب توصيه مي گرددبراي سهولت در استخراج بلافاصله پس از از انتخاب شان هاي عسل ، آنها را درپوش برداري و عسل آنرا استخراج نمود . اما چنانچه وقفه اي در اين ميان ايجاد شد نگهداري شانها در دماي 32 تا 35 درجه به مدت يکروز قبل از استخراج عسل پيشنهاد مي گردد . اين دما هم به تغليظ سازي و هم به استخراج آسانتر عسل کمک مي نمايد . لازم به ذکر است حرارت دهي بالا در زمان استخراج مي تواند منجر به شکسته شدن شانها درون اکستراکتور گردد.

حرارت مطلوب در زمان تصفيه عسل

تصفيه عسل از ناخالصي هايي که به هر دليلي با عسل مخلوط شده اند يکي از مراحل مهم در فرآوري عسل مي باشد . تصفيه عسل به منظور جدا سازي مواد جامد که در ظاهر و يا حتي در طعم ، بو ، و ترکيب عسل اثر مي گذارد و يا براي پيشگيري از شکرک زدن عسل صورت مي گيرد . تصفيه شدن عسل شامل دو مرحله مي باشد :

1) تصفيه نا خالصي هاي بزرگ مانند قطعات موم ، قطعات بدني زنبور ، سنگ ريزه و...

2) تصفيه ناخالصي هاي ريز مانند : دانه هاي گرده ، مواد کلوئيدي و....

براي سرعت بخشيدن به عمل تصفيه ، معمولاً عسل را مقداري گرم مي کنند . عمل ته نشيني ناخالصي هاي بزرگ در دماي 25 تا 30 درجه سانتي گراد تقريباً به سرعت صورت مي گيرد . براي جدا سازي نا خالصي هاي ريز ، عسل را بايد از صافي يا شبکه توري با سوراخ هاي 2/ تا 1/ ميليمتري عبور داد . ميزان دماي پيشنهادي براي اين عمل نيز 30 درجه سانتي گراد مي باشد . نکته قابل توجه در اين قسمت از فرآوري اين که در هنگام ته نشيني حتي الامکان از ظروف سر بسته استفاده شود در غير اين صورت سطح تماس عسل را با هوا کاهش داد و از ايجاد حباب هاي هوا درون ظروف عسل جلوگيري به عمل آورد چون حتي يک حباب کوچک هوا در شرايط مساعد مي تواند هسته تشکيل شکرک باشد .

حرارت مطلوب در زمان بسته بندي

حرارت دهي عسل در زمان بسته بندي به منظور کاستن از چسبندگي و سهولت در انتقالات از ظروف ذخيره به ظروف کوچک و مورد نظر براي فروش صورت مي گيرد . حرارت مطلوب براي اين کار بين 30 تا 40 درجه سانتي گراد پيشنهاد مي گردد.

پيشگيري از تخمير و شکرک زدن عسل

اصولاً پيشگيري از شکرک زدن عسل به منظور نگهداري طولاني تر در قفسه هاي فروشگاه ها و حفظ حالت فيزيکي مناسب و جلب نظر کننده صورت مي گيرد وجود انواع ناخالصي هاي ريز و درشت ، رطوبت زياد ، ترکيب خاص برخي عسل ها ، شرايط نگهداري عسل در شکرک زدن عسل موثر هستند . پيشگيري از شکرک زدن و تخمير عسل در دو مرحله صورت مي پذيرد :

1) تصفيه عسل از نا خالصي ها

2) حرارت دهي عسل به منظور ذوب بلور هاي کوچک و يا از بين رفتن حباب هاي ريز هوا و ساير نا خالصي هايي که از صافي تصفيه عبور نموده اند که خود مي توانند هسته تشکيل دهنده شکرک باشند .

حرارت دهي پس از تصفيه به شرايط مختلفي وابسته است . نوع منبع شهدي عسل ، حجم عسل ، شرايط محيطي و ... از جمله عواملي اند که در ميزان حرارت دهي در پيشگيري از شکرک زدن موثر هستند .

برخي منابع دماي 63 درجه سانتي گراد به مدت نيم ساعت براي پيشگيري توصيه نموده اند . برخي از منابع نيز ميزان حرارت و مدت زمان حرارت دهي را بر اساس حجم عسل بدينگونه توصيه مي نمايند :

زمان مورد نياز در اتاق هاي گرم براي ذوب بلور هاي ريز عسل ( با 5/17 آب) در اتاق داغ بدون هم زدن به اندازه دماي اتاق

اندازه ظرف 40 درجه سانتي گراد 45 درجه سانتي گراد 50 درجه سانتي گراد

20 کيلوگرم 24 ساعت 18 ساعت 16 ساعت

50 کيلوگرم 48 ساعت 36 ساعت 24 ساعت

80 کيلوگرم 108 ساعت 72 ساعت 60 ساعت

300کيلوگرم ------ 108 ساعت 72 ساعت

حرارت مطلوب براي عسل هاي شکرک زده

براي ذوب بلور هاي شکر در مقياس تجاري درجه حرارت مناسب 60 تا 70 درجه سانتي گراد مي باشد . مدت زمان حرارت دهي تا موقعي است که قسمت زيادي از حجم عسل کريستاله شده ذوب گردد . در اين موقع حرارت دهي را قطع مي نماييم و مابقي عسل متبلور نيز با حرارت باقي مانده ذوب خواهد شد

شيوه هاي حرارت دهي عسل

نحوه حرارت دهي به عسل بايد به طور غير مستقيم صورت گيرد . همواره اين نکته را بايد در نظر داشت که عسل به هيچ عنوان نبايد بجوشد . در مقياس هاي کوچک براي حرارت دهي ظروف عسل را مي توان درون ظروف بزرگتر و محتوي آب گرم قرار داد.

در اين روش بايد دقت نمود مقدار حرارت آب 5 تا 10 درجه بيشتر از مقدار حرارت مورد نظر براي عسل باشد .

در مقياس هاي بزرگ استفاده از مخازن بزرگ دو جداره و مخازني که داراي لوله هايي حاوي آب گرم مي باشند و اين لوله ها به صورت منظم و پيچ در پيچ درون مخزن به طور غير مستقيم عسل را گرم مي کنند ، نيز کاربرد دارد.

استفاده از اتاق هاي حمام گرم نيز براي حرارت دهي در مقياس هاي تجاري متداول است . اين اتاق ها شامل محفظه اي بسته ، داراي چند حفره ورودي بخار گرم و چند تخليه کننده هوا و کنترل کننده رطوبت هوا مي باشند .

عبور عسل از روي سکو هاي شيب دار در اتاق هاي حمام و يا اتاق هاي خلع که سکوها در اين حالت گرم مي باشند نيز در مقياس هاي تجاري متداول مي باشد . قرار دادن حجم زيادي از عسل درون ظروف سر باز درون اتاق هاي حمام گرم با کنترل رطوبت نيز متداول است .

اثرات حرارت دهي بيش از حد عسل

امروزه کساني که آشنايي کامل با عسل دارند ترجيح مي دهند عسل را بدون اينکه حرارت ديده باشد مستقيماً از منابع توليد اوليه تهيه و مصرف نمايند . 95 تا99 درصد از مواد جامد عسل را قند ها و بقيه آنرا انواع مواد معدني ، مواد آلي ، آنزيم ها ، پروتين ها ، چربي ها ، ويتامين ها ، اسيدها و مواد آروماتيک تشکيل مي دهند . اين مواد بي ثبات و به حرارت بسيار حساس اند . برخي خواص بسيار مفيد دارويي عسل به واسطه همين مواد مي دانند

که توسط حرارت از بين مي روند .در ادامه مثالي ساده راجع به تاثيرات مقدار حرارت بر روي آنزيم دياستاز که از آنزيم هاي گوارشي زنبور عسل است و خواص تغذيه اي و درماني فوق العاده اي دارد آورده مي شود .

نيمه عمر دياستاز که براي دماهاي مختلف محاسبه شده است

نيمه عمر زماني است که در آن مقدار دياستاز به نصف ارزش اصلي خود تقليل يابد

دما ( درجه سانتي گراد) نيمه عمر دياستاز عسل

10 12600 روز

20 1480روز

30 200روز

40 31روز

50 38/5 روز

60 05/1 روز

70 3/5 ساعت

80 2/1 ساعت

حرارت دهي بيش از حد ، نگهداري عسل در مقابل نور مستقيم خورشيد (مخصوصاً ويترين هاي فروشگاه هاي عرضه عسل ) و نگهداري عسل در انبار در دماهاي بالا در افت کيفيت نهايي عسل موثر هستند . از جمله علائم اين نوع عسل ها مي توان بدين موارد اشاره نمود : تيره شدن رنگ عسل ، تغيير عطر و بوي عسل ، تغيير مزه عسل ، افزايش ميزان هيدروکسي متيل فورفوران HMF.

بهترين دما براي نگهداري عسل در انبار ها دماي پايين تر از 5 درجه سانتي گراد مي باشد .

در هر حال چنانچه مجبور به استفاده از حرارت در فرآوري عسل هستيد ، براي جلوگيري از کاهش افت کيفيت پس از افزايش دما و انجام فرآوري دماي عسل را به سرعت پايين بياوريد .

در مديريت صحيح فرآوري عسل نيازي نيست در هر مرحله حرارت دهي صورت گيرد . مثلاً با حرارت تصفيه مي توان عمل بسته بندي را نيز انجام داد .

مدت زمان فرآوري را حتي الامکان کوتاه کنيد .

هفت قانون طلايي کيفيت عسل :

عوامل کنترل کننده عسل که به هفت قانون طلايي معروف هستند شامل موارد ذيل مي باشند.

١- عسل بايد خالص بوده و با ماده ديگري مخلوط نشود.يعني با توجه به قوانين مواد غذايي چيزي به آن اضافه يا کم نگردد.

٢- عسل بايد رسيده باشد يعني بيش از نصف سلول هاي شان عسل داراي درپوش هاي مومي مي باشند.

٣- جهت حفظ ترکيباتي مثل مواد معطر، آنزيم ها ، مواد ضد ميکروب و رنگدانه ها بايد عسل در شرايط طبيعي خود نگهداري شود.

٤- عسل بايد تميز بوده فاقد ذرات موم ، اجزاي بدن زنبورها و ساير حشرات باشد.

٥- عسل به صورت مايع (شفاف) وکريستالي بايد از غلظت خوبي برخوردار باشد.

٦- عسل بايد به خوبي بسته بندي شده و همچنين برچسب مناسبي داشته باشد.

٧- برچسب عسل بايد حاوي اطلاعات صحيحي شامل منشا گياهي عسل ،تغذيه زنبور و نام زنبوردار آن باشد.

اطلاعات روي برچسب عسل بايستي همواره صحيح باشد و خريدار را گمراه نکند.

روشهاي مرسوم در فرهنگ عوام براي تشخيص عسل طبيعي از تقلبي پشتوانه علمي نداشته و روشهاي صحيح و قاطعي نيستند.البته اين مسئله يک امر طبيعي است زيرا عسل داراي خصوصيات پيچيدهاي بوده و نيز تحت تاثير مستقيم شرايط محيطي قرار مي گيرد. مثلا در محيط هاي گرم به شدت روان شده ودر محيط سرد بسيار سفت و چسبنده است.همچنين در محيط مرطوب براحتي رطوبت جذب مي کند و در محيط خشک رطوبت آن کاهش مي يابد.نور مستقيم خورشيد نيز براحتي ترکيبات آنرا تحت تاثير قرار مي دهد.

پس تشخيص عسل طبيعي مرغوب توسط خريداران بدون استفاده از وسايل آزمايشگاهي کار مشکلي است.البته زنبورداران و افرادي که با فرآوري عسل سرو کار دارند تشخيص تجربي تسبتا خوبي دارند ولي هنوز روش ساده اي براي مردم وجود ندارد که بتوانند براحتي عسل تقلبي رااز عسل طبيعي تشخيص دهند.البته در ازمايشگاه با دستگاههاي ساده مرغوبيت و صدمات مختلفي که به عسل وارد شده قابل اندازه گيري است.

منابع :

١- شهرستاني ، ن (١٣٦٨) . زنبور عسل و پرورش آن ، مرکز نشر سپهر

٢- عبادي ، رحيم ، احمدي . عسل (١٣٦٩) . پرورش زنبور عسل، انتشارات راه نجات اصفهان .

٣- سيد جواد سعادتمند (پاييز١٣٧٨) عسل تقلبي ، انتشارات آييژ .

4.Dietz , A(1990).The hive and honey bee .

اثرات درماني عسل

بشر هزاران سال است كه از مخلوط بزاق زنبور و شهد گل كه عسل نام دارد، به عنوان دارويي براي درمان زخم ها استفاده مي‌ كند . آزمايش هايي كه در سال هاي اخير انجام گرفته، نشان داده اند كه عسل در درمان عفونتهاي برجاي مانده از عمل سزارين و سوختگيهاي از آنتي بيوتيكهاي مرسوم كارآمدتر عمل مي‌كند. اين ماده شيرين با طيف وسيعي از ميكروبهاي خطرناك از جمله Helicobacter , Salmonella , E.coli به خوبي مبارزه مي كند عسل روي باكتري‌هاي مقاوم به آنتي بيوتيك، از جمله «ابر ميكروبي» به نام MRSA ، نيز موثر است و بر خلاف بيشتر آنتي بيوتيك ها به نحو چشمگيري باعث پيشرفت بهبودي زخم‌ها مي‌شود. هنوز به درستي نمي‌دانيم عسل چگونه اين آثار را بر جاي مي‌گذارد اما محققان اعتقاد دارند توان بهبود زخم‌ها و مقابله با ميكروب‌هاي مقاوم به آنتي بيوتيك‌ كه در اين ماده بي‌نظير وجود دارد، ممكن است روزي عسل را از نوعي درمان جايگزين به يك شيوه درماني اساسي در پزشكي تبديل كند. رمز و راز اين توانايي‌ها را بايد در شيوه تهيه عسل جست و جو كرد. زنبورهاي كارگر طي بهار و تابستان شهد جمع آوري مي كنند، هنگامي كه به كندو باز ميگردند، آن‌ را از معده به دهان مي آورند و در دهان دستياران خود مي‌گذارند. آنها شهد را به درون حفره هاي شانه خالي مي كنند و با بال‌هايشان آن قدر آن را باد مي‌زنند كه بيشتر آب موجود در شهد تبخير شود. در همين زمان، بزاق سرشار از آنزيم‌ زنبورها، ساكاروز را به گلوكز و فروكتوز تبديل مي كند كه به آب باقيمانده در شهد پيوند مي‌شوند . به اين ترتيب، بياباني بر جاي مي ماند كه باكتري‌ها نمي‌توانند در آن زنده بمانند. البته ، حين رسيدن عسل فرصت زيادي براي تهاجم عوامل بيماريزا وجود دارد. اما آنزيمي به نام گلوكز اكسيداز اين فرصت را از آنها مي‌گيرد. اين آنزيم با تبديل كردن گلوكز به اسيد گلوكونيك، فرآورده تلاش زنبورها را اسيدي و آن را براي بيشتر باكتري ها نامطلوب مي سازد .

اغلب افراد عقيده دارند كه اسيدي بودن، تنها سلاح عسل در برابر باكتري‌هاست. اما مطالعات نشان داده اند تقريبا همه عسل ها سلاحي سري دارند كه حتي اگر رقيق شوند، آنها را براي ميكروب‌ها مرگبار مي‌سازد: پراكسيد هيدروژن. اين ماده زماني در بيمارستان‌ها به عنوان ضدعفوني كننده مصرف مي‌شد. از تجزيه اين ماده راديكال هاي آزاد تشكيل مي شوند كه باكتريها را از بين ميبرند. چون اين واكنشها خيلي سريع رخ ميدهد، پراكسيد هيدروژن را بايد در غلظتهاي بالا بر زخم‌ها استعمال كرد. البته ، اين ماده در اين غلظتها به بافت سالم آسيب مي زساند . در عسل، پراكسيد هيدروژن به كمك آنزيم گلوكز اكسيداز توليد مي‌شود. اما ميزان آن هزار بار كمتر از مقداري است كه در گذشته روي زخمها استعمال مي‌شد. در نتيجه ، گذاشتن عسل روي زخمها، ضمن جلوگيري از تهاجم و تخريب ميكروب‌ها ، با آسيب بافتي همراه نيست. علاوه بر اين، همين طور كه پراكسيد هيدروژن تجزيه ميشود ، گلوكز اكسيداز با تسهيل ساختن آن از گلوكز، پيوسته آن را جايگزين مي‌كند. جالبتر اين كه ، به دلايل ناشناخته وقتي عسل رقيق ميشود، فعاليت اين آنزيم افزايش مي‌يابد. . به همين خاطر، عسل حتي وقتي ۷ تا ۱۴ برابر رقيق شود، ميتواند از رشد باكتريهايي مانند MRSA جلوگيري كند. خلاصه ، زماني كه عسل روي زخم قرار مي گيرد و در اثر تراوش پلاسما از زخم رقيق مي شود ، در مبارزه با ميكروبها پرتوانتر شود .

يكي ديگر از خصوصيات جالب عسل كه آن را از داروهاي ضد باكتري مرسوم مجزا مي‌سازد، تقويت بهبود يافتن زخم هاست . داروها ي ضد باكتري علاوه بر نابودي باكتري‌ها به سلول‌هاي انسان نيز آسيب مي‌رسانند . از طرف ديگر، آنها فقط با مهار كردن رشد ميكروب‌ها به بهبودي زخم‌ها كمك مي‌كنند. اما عسل به طور مستقيم در بهبودي زخم‌ها دخالت مي‌كند. عسل محيط ويژه اي را مي آفريند كه براي رشد بافت مناسب است و در عين حال باميكروب‌ها نيز مبارزه مي‌كند. به علاوه، رطوبت عسل از درد وتخريب سلولها حين تعويض پانسمانهاي خشك شده جلوگيري مي كند .

عسل دست كم بخشي از توان ترميمي خود را مديون پراكسيد هيدروژن است. اين ماده، رشد رگ‌هاي خوني را تحريك مي‌‌كند. اين رگها اكسيژن، مواد غذايي و سلول‌هايي به نام فيبروپلاست ( كه بافت پيوندي جديدي را مي‌سازند) را به موضع زخم هدايت مي‌كنند. به علاوه، تركيب ناشناختهاي دسته اي از سلول‌هاي ايمني به نام منو سيت رافعال مي‌كند.

اين سلولها عامل رشدي را آزاد مي‌كنند كه سلول‌هاي پوششي را تحريك مي‌كنند تا تقسيم شوند و زخم را ببندند.

منوسيت‌ها به نوع ديگري از سلول‌هاي ايمني به نام ماكروفاژ نيز تبديل مي‌‌شوند. اين سلولها، ميكروبها و سلولهاي مرده را ميبلعند و آنها را هضم مي كنند .

يكي ديگر از خصوصيات جالب عسل كه آن را از داروهاي ضد باكتري مرسوم مجزا مي‌سازد، تقويت بهبود يافتن زخم هاست . داروها ي ضد باكتري علاوه بر نابودي باكتري‌ها به سلول‌هاي انسان نيز آسيب مي‌رسانند . از طرف ديگر، آنها فقط با مهار كردن رشد ميكروب‌ها به بهبودي زخم‌ها كمك مي‌كنند. اما عسل به طور مستقيم در بهبودي زخم‌ها دخالت مي‌كند. عسل محيط ويژه اي را مي آفريند كه براي رشد بافت مناسب است و در عين حال باميكروب‌ها نيز مبارزه مي‌كند. به علاوه، رطوبت عسل از درد وتخريب سلولها حين تعويض پانسمانهاي خشك شده جلوگيري مي كند .

عسل دست كم بخشي از توان ترميمي خود را مديون پراكسيد هيدروژن است. اين ماده، رشد رگ‌هاي خوني را تحريك مي‌‌كند. اين رگها اكسيژن، مواد غذايي و سلول‌هايي به نام فيبروپلاست ( كه بافت پيوندي جديدي را مي‌سازند) را به موضع زخم هدايت مي‌كنند. به علاوه، تركيب ناشناختهاي دسته اي از سلول‌هاي ايمني به نام منو سيت رافعال مي‌كند.

اين سلولها عامل رشدي را آزاد مي‌كنند كه سلول‌هاي پوششي را تحريك مي‌كنند تا تقسيم شوند و زخم را ببندند.

منوسيت‌ها به نوع ديگري از سلول‌هاي ايمني به نام ماكروفاژ نيز تبديل مي‌‌شوند. اين سلولها، ميكروبها و سلولهاي مرده را ميبلعند و آنها را هضم مي كنند .

اثرات ضد باکتري و ضد قارچي :

شيوه دقيقه اثرات ضدميکروبي عسل ناشناخته مانده است . PH پائين ، تخريب اسمزي ميکروب ها و وجود موارد نابوده کننده باکتري ، که مجموعاً Inhibin ناميده مي شوند مي تواند داراي اين اثر باشد .

اثرات ضد اسهال

در غلظت ۴۰٪ عسل داراي اثرات ضدميکروبي روي باکتريهاي روده که باعث اسهال مي شوند است . از اين موارد مي توان سالمونلا ، شيگلا Ecoli و ويبريوکلرا نام برد . در يک مطالعه ، عسل به همراه ORS باعث کاهش مدت زمان اسهال باکتريايي در نوزادان و کودکان شد .

اثرات عسل در ترميم زخم و بهبود التيامات

عسل در ترميم سوختگي ها ، زخم هاي عفوني جراحي و امثالهم مؤثر است .

عسل بسيار چسبناک است و آب را از بافت ملتهب جذب مي کند . مثلاً ، تحقيقي در آفريقا نشان داده است که استفاده از پيوند پوست ، برداشت به روشهاي جراحي و حتي قطع عضو زماني که به صورت موضعي از عسل استفاده شده ، کاهش يافته است .

در يک تحقيق ديگر در زنان استفاده از عسل در مواردي که براي سرطان فرج عمل جراحي انجام شده بود ترميم زخم را تسريع نمود . همچنين در درمان زخم هاي مزمن و بدبوي جذام مؤثر بوده است .

اثرات ضد سرفه و خلط آور

اثرات ضد سرفه عسل به توانايي آن براي رقيق کردن ترشحات راه هاي هوايي و بهبود عملکرد سلولهاي پوششي آن مربوط مي شود .

اثرات تغذيه اي

عسل غيرآلوده غذايي سالم ، راحت الهضم ، طبيعي و پرانرژي است . داراي کربوهيدرات پروتئين ، چربي ، آنزيم و ويتامين هاست . يک قاشق عسل داراي ۶۰ کالري انرژي و ۱۱ گرم کربوهيدارت ، ۱/. ميلي گرم کلسيم ، ۲/. ميلي گرم آهن ، ۱ ميلي گرم ويتامين B و ۱ ميلي گرم ويتامين C است . عسل در بسياري جوامع پيدا مي شود ولي فوايد پزشکي آن هنوز کاملاً مشخص نشده است . نحوه عملکرد آن هنوز کاملاً مشخص نيست واثرات ترميمي عسل در ساير موقعيت هاي آزمايشگاهي و باليني نياز به ارزيابي هاي بيشتر دارد . اما قرآن و سنت ۱۴ قرن پيش اثرات معجزه آساي عسل را مورد توجه قرار داده است .

همان طور كه قبلا اشاره شد چهار پنجم وزن عسل را كربوهيدرات‌ها تشكيل مي‌دهند و بقيه آن عبارت است از: پروتئين، املاح معدني، عناصر معطر، آنزيم‌ها، ويتامين‌ها، گرده گل و آب. هر ۱۰۰ گرم عسل ۳۳۰ كيلوكالري انرژي توليد مي‌كند. لذا عسل، غذايي مقوي و انرژي‌زاست و به كمك دياستازهايش چربي‌هاي اطراف قلب را آب مي‌كند. به همين دليل مصرف آن به سالخوردگان و بيماران قلبي توصيه مي‌شود.

درمان بيماري هاي کليوي با عسل

عسل به عنوان يک مدر در درمان ناراحتي هاي کليوي سودمند است زنبور عسل حشره اي است که حاصل آن ،محصولات با ارزشي از قبيل عسل ، ژله رويال ، موم و زهر است معروف ترين محصول زنبور عسل ، همان عسلي است که از محصولات ديگر بيشتر به مصرف مي رسد.

عسل و بيماري قلبي

عسل به علت تركيبات قندي به خصوص وجود گلوكز زياد تاثير بسيار مهمي روي عضلات قلبي و تحريك وتقويت آن داشته ، باعث گشاد شدن رگها ، فشار خون را تنظيم و از سكته قلبي جلوگيري ميكند ؛ به واسطه وجود دياستاز ( آنزيمها) باعث هضم چربي هاي اطراف قلب ميشود . بنابراين توسيه ميشود افراد ميانسال به بالا كه دچار بيماري ديابت نيستند هر روزهنگام بيدار شدن ، يك قاشق چاي خوري پر،عسل را با نصف استكان آب چوشيدهء ولرم مخلوط نموده و بنوشند. افزودن عرق بادرنگبويه نيز توسيه شده است .

عسل و بيماري روده

عسل به علت دارا بودن اسيد فرميك دردهاي روده را به خوبي تسكين داده و همچنين به جهت وجود اسانسهاي فرار ( عطرگياهان مختلف ) نارسايي هاي ناگوار روده را برطرف مكند ؛ بنابراين توسيه ميشود تمام افراد در هر سني مصرف عسل به صورت شربت با افزودن مقداري عرقيات گياهي مثل آويشن (كاكوتي ) ، شاه اسپرهم، ويا آبليمورا در رژيم غذائي هفتگي خود داشته باشند.

عسل و درمان ضعف اعصاب

مصرف روزانه عسل به طبيعي بودن خواب كمك ميكند سر درد را كاهش داده و حالت ناتواني و عصبي را در افرادي كه عدم تعادل عصبي دارند، كاهش ميدهد

عسل و بيماران ديابتي

اكثر بيماران ديابتي اين سؤال را درذهن خود دارند ، براي جواب تا اين حد مي توان گفت كه د رمورد ديابت شيرين مصرف عسل همان قدر مضّر است كه مصرف قند ضرر دارد ولي با توجه به خواص جانبي عسل و همچنين وجود فركتوزكه جهت جذب به سلولها نيازي به انسلين ندارد ، ميتوانند عسل را جايگزين مقدار قند مصرف روزانه خود قرار دهند و بايد توجه داشته باشند كه مصرف عسل به عنوان قند اضافي در رژيم غذايي آنها مجاز نيست چرا كه عسل علاوه بر فروكتوز به همان نسبت هم گلوكز دارد.

عسل و بيماريهاي گوارشي

تمام افرادي كه دچار بيماريهاي گوارشي هستند به نفعشان است كه عسل را جايگزين قند وشكر قرار دهند .

توصيه مي شود مبتلايان به زخم معده عسل را در رژيم غذايي خود داشته باشند .

عسل خاصيت مليني ملايني دارد بنابراين افراد مبتلا به يبوست با يك رژيم غذايي مناسب ازعسل وضعيت بهتري خواهند داشت .

عسل ،ماده غذايي بسيار غني و انرژي بخشي است که حدود۸۰ درصد از قندهاي ساده يا مونوساکاريدها ساخته شده و هر۱۰ گرم آن ۳۲۰ کالري ايجاد مي کند اين مونو ساکاريدها بسرعت جذب مي شوند و اثر انرژي بخشي خود را آشکار مي کنند .

گفتني است ، علاوه بر اثر کالري زايي ، عسل داراي ويتامين هاي متعددي از قبيل تيامين ، ريبوفلاوين ، اسيدنيکوتينک ، اسيد اسکوربيک ، پيريدوکسين و ويتامين کا است.

خواص فيزيکي عسل ، اثر ضد باکتريايي دارد و از زمانهاي قديم انسانها از خاصيت ضد ميکروبي عسل سود جسته و آن را در درمان ناراحتي هاي پوستي از قبيل زخمها و سوختگي ها به کار برده اند و يکي از بهترين پانسمانها محسوب ميشود.

همچنين ، عسل را در درمان بيماري هاي دستگاه تنفسي و عفونت هاي ناحيه حلق به کار مي برند و خاصيت ضدباکتريايي آن موجب اثربخشي عسل مي شود و خاصيت ضد التهابي آن نيز مشاهده شده که به هيگروسکوپيک بودن آن نسبت داده شده است.

محصول ديگر زنبور عسل ، ژله رويال است که حاوي مواد مغذي در حالت تغليظ يافته اي است که زنبور براي نوزادان خود مي سازد، به اين ماده اکسير جواني لقب داده اند وشکي نيست که با محتويات انرژي زا و پرپروتئين ، ماده بسيار مقوي است.

تحقيقات نشان داده است ، ژله رويال نيز داراي پروتئين ضد ميکروبي است و نظر بيشتر محققان بر اين است که اين ماده ، سيستم ايمني بدن را تحريک مي کند

ژله رويال در درمان عفونتهاي ويروسي و سرطان موثر است.شايان ذکر است ، موم زنبور عسل نيز در پزشکي و داروسازي مصرف زيادي دارد؛ در اکثر فرمولاسيون هاي کرمها، پمادها و لوسيون ، به عنوان جزء با ارزش از پايه استفاده مي شود .

به دليل بي اثر و غير فعال بودن موم زنبور عسل ، براحتي با داروها مخلوط مي شود، بدون اين که هيچ واکنش ناخواسته اي بين مواد موثره و موم زنبور عسل رخ دهد.

مصارف ديگر موم : امروزه براي حفاظت داروهاي حساس به هيدروليز و اکسيداسيون ، آنهارا با لايه اي نازک از موم زنبور عسل مي پوشانند، موم عسل به عنوان لايه هيدروفوب پوششي در اطراف دارو ايجاد مي کند و سبب آهسته شدن انحلال و آزاد سازي دارو مي شود.

گفتني است ، عسل به عنوان دارو هيچ اثر سوء، عارضه يا بيماري را به دنبال ندارد ؛ مگر آن که فقط حساسيت هاي محدودي را به وجود بياورد، بنا بر اين در حالت آلرژي ، امراض عفوني ، سل ، امراض رواني ، بيماري هاي کبد و معده ، امراض غدد فوق کليه ، نارسايي قلب و عروق ، ناراحتي هاي عصبي ، امراض خوني و ضعف شديد، بايد از تجويز زهر زنبور عسل خودداري کرد.

خواص ضد باكتريايي عسل :

عسل حاوي مواد ضد ميكروبي بوده و حتي قوي ترين ميكروبها نيز در آن ياراي مقاومت ندارند ؛ با يك آزمايش ساده ميتوانيد مقداري ميكرارگانيسم ( مثلاً كپك روي مربا) را با عسل كاملاً مخلوط كنيد بعد از چند روز مشاهده خواهيد نمود كه نه تنها در آن رشد نكرده بلكه كاملاً از بين رفته است ( توضيح در صورت رشد كپك حتماً عسل با آب يا مايع ديگري مخلوط شده و خالص نمي باشد )

عسل سر چشمه حيات

عسل روند فيزيولوژيكي پيري را كند ساخته و از ضعف زودرس اعمال حياتي جلوگيري مي كند .

عسل و ترميم زخم ( سوختگي ، التهاب ، گزيدگي ، ترك و شقاق)

استفاده از عسل به عنوان مرحم در درمان سوختگي ها كه حتي از دير باز رايج بوده ودر طب سنتي نيز به آن اشاره شده است ، در ترميم بافتي و جلوگيري ازافزايش عفونت از طريق استعمال خارجي بسيار مفيد ميباشد . عسل به واسطه آنزيم كاتالاز ترميم پوست را سرعت بخشيده ، از شدت درد مي كاهد و از تاول زدن جلوگيري ميكند .

در رابطه با التهاب ، گزيدگي ، ترك و شقاق ميتوان به صورت ماساژ آرام موضع ، از عسل استفده نمود .

عسل از خون ريزي زخم جلوگيري مي كند و موجب انعقاد خون مي شود.

عسل به علت خواص جذب آني كه دارد ترشحات پوستي را جذب و به بافتهاي پوششي غذا مي رساند و باعث شادابي آن مي گردد.

عسل و دندان :

عسل به واسطه داشتن مواد ضد باكتريايي در جايگزيني قند براي دندانها نه تنها مضر نمي باشد بلكه باعث فعال شدن ماده فلورين چاي شده كه يك ماده ضد فساد دندان ميباشد اين در حالي است كه مصرف چاي با قند براي دندان بسيار مضر ميباشد .

تركيب يك قاشق عسل با يك قاشق سركه انگور خانگي براي ماساژ لثه ها جهت محكم نمودن بافت لثه بسيار مفيد گزارش شده است.